Kim są osoby niebinarne?
MyLife

Kim są osoby niebinarne?

Tęczowa flaga, będąca symbolem społeczności o odmiennych niż utarte tożsamości płciowe i orientacje seksualne, na dobre wpisała się w kanony kultury popularnej. Mimo to niewielu z nas jest w stanie określić, czym charakteryzują się poszczególne mniejszości, reprezentowane przez sześciokolorowy sztandar. Kim są osoby niebinarne? Jakie jest ich miejsce w społeczeństwie? Jak są postrzegane przez heterogeniczną większość?

Julia Ignat Julia Ignat · 2 czerwca 2025

Czym jest niebinarność płciowa?

LGBT+ to skrót wzbudzający głębokie kontrowersje, szczególnie w naszym pięknym, acz skrajnie konserwatywnym kraju. Co właściwie oznacza ów akronim? Odszyfrowane kolejno litery charakteryzują społeczność: lesbijek, gejów, osób biseksualnych i transpłciowych. Oraz symbolizowanych ikoną plusa: interpłciowych i queer, a także osób niebinarnych. Ci ostatni, to ludzie unikający etykietowania. Najogólniej rzecz ujmując, są to jednostki, które nie definiują swojej tożsamości genderowej przez pryzmat tego, jakimi narządami płciowymi obdarzyła je natura.

Aby dokładnie zrozumieć omawiane pojęcie, warto pochylić się na chwilę nad znaczeniem słowa binarny. Definicja jest prosta. Wyraz rozumieć można jako podwójny. Jeśli przeniesiemy owo pojęcie na grunt tożsamości płciowej, oznacza ono patriarchalny podział społeczeństwa na dwie płcie: męską i żeńską. Binarne status quo zakłada, że populacja ogranicza się tylko do osobników cispłciowych, których płeć zgodna jest z budową ich ciała.

Osoby niebinarne to określenie kolektywu ludzi, którzy odmawiają zamykania swojej tożsamości seksualnej w utartych schematach

nie identyfikując się z żadną z płci. Niezgodna płciowo istota nie czuje się ani mężczyzną, ani kobietą – jest apłciowa (agender). Zdarza się, że człowiek identyfikuje się z więcej niż jedną płcią (bi- trigender.) Bądź też doświadcza płynności płciowej, zmieniając postrzeganie samego siebie z biegiem lat, zgodnie z indywidualnych bagażem doświadczeń (fluid gender).(2)

Abinarność jest tożsamością płciową. Nie można jej mylić z orientacją seksualną, choć są to zagadnienia ściśle ze sobą powiązane. Osoba deklarująca bezpłciowość, nie określa tym samym preferencji seksualnych. Jej oświadczenie stanowi manifest mający dać do zrozumienia, że identyfikuje się ona przez pryzmat płci społeczno-kulturowej (gender). Odrzuca tym samym ograniczenia dyktowane budową ciała.

Osoby niebinarne a środowiska trans i interseksualne

Osoby odstające od norm społeczeństwa binarnego, wrzucane bywają do jednego worka. Tymczasem niezgodność płciowa (niebinarność) często bywa czymś zgoła odmiennym niż trans czy interseksualizm.

Interseksualista (hermafrodyta) to osoba, której fizjonomia cielesna łączy cechy obu płci. Posiada rozwinięte w różnym stopniu, zarówno męski jak i żeńskie narządy i/lub chromosomy płciowe. Zdecydowana większość z nich decyduje się na przynależność do jednej z przeważających płci i dąży do tego, by być postrzeganymi, jako przedstawicie wybranej zbiorowości binarnej. W zależności od tego, czy czują się mężczyzną, czy kobietą.(2)

Osoby o nieokreślonej płciowości, często stawiane są na równi z transseksualistami. Ci ostatni jednak podobnie jak interseksualiści, na ogół nie odrzucają binarnego schematu płciowego. Przeciwnie: chcą się do niego dostosować, poprzez zmianę wyglądu. Transseksualiści bardzo silnie utożsamiają się z jedną z dominujących płci, cierpiąc z powodu niezgodności ciała i psyche.

Osoby niebinarne natomiast to ludzie określający swoją płciowość głównie poprzez pryzmat płaszczyzny psychicznej. Nie zależy ona od tego, jakie cechy biologiczne narzuciła im natura.
Buntują się przeciwko konserwatywnym wzorcom postrzegania gender. Od najmłodszych lat społeczeństwo szufladkuje dzieci na bawiące się lalkami dziewczynki i preferujących samochodziki chłopców.

Miejsce osób niezgodnych płciowo w mainstreamie

Osoby deklarujące niebinarność płciową narażone są na wielopoziomową dyskryminację. Transfobia jest zagadnieniem niezwykle szerokim, obejmującym wszystkie dziedziny życia. Osoby niebinarne stawiają czoła niezrozumieniu na każdej płaszczyźnie życia społecznego. Począwszy od trudności w załatwianiu spraw urzędowych, na ograniczeniach językowych skończywszy. W większości dialektów nie istnieją bowiem słowa określające ludzi, którzy nie identyfikują się z jedną z „głównych” płci.

Przykład złożoności problemu i powszechnego niezrozumienia osób o tożsamości płciowej odbiegającej od ustalonego status quo stanowi rozwiązanie wprowadzone w Niemczech w 2013 roku. Chodzi o pozornie postępową trzecią kategorię płciową. Na podstawie prawomocnej ustawy tamtejsza dokumentacja urzędowa została wzbogacona o dodatkową rubrykę. Pozwala ona na wybór innej niż jedna z dwóch normatywnych płci. Niestety ten zdawałoby się ukłon w stronę obywateli trans okazał się być w rzeczywistości bodźcem powiększającym tylko dotychczasowe podziały społeczne. Kategoria divers dotyczy bowiem jedynie osób, o płci niezgodnej biologicznie (interseksualnych). Ludziom utożsamiającym się z odmienną płciowością na płaszczyźnie psychicznej, prawa do oficjalnego deklarowania poglądów odmówiono.

Zmiany w postrzeganiu alternatywnych tożsamości płciowych

Mimo wynikających z niewiedzy i niezrozumienia konfliktów między środowiskami tradycjonalistów i LGBT+, w ostatnich latach obserwuje się zmianę w postrzeganiu społeczności niebinarnej.

Stany Zjednoczone są kolebką wielu przełomowych zwrotów, dlatego nie dziwi fakt, że to właśnie w USA w 2016 roku po raz pierwszy, oficjalnie zarejestrowano pierwszą osobę niebinarną. Szczęśliwą prekursorką został pisarz i aktywistka trans Jamie Shupe.

Do niedawna osoby deklarujące odmienną tożsamość seksualną klasyfikowane były jako borykające się z zaburzeniami psychicznymi. Ich rehabilitacji dokonano w 2017 roku podczas 23. Światowego Kongresu Światowej Organizacji Zdrowia Seksualnego w Pradze, gdzie uznano, że niezgodność płciowa, nie stanowi odchylenia od normy(4), lecz jest złożonym problemem kulturowo-społecznym.

Opinia środowiska heterogenicznego na temat osób niebinarnych jest podzielona. Odmienne tożsamości płciowe w niektórych wzbudzają wstręt, pogardę i śmiech, przez innych uważane są za akt odwagi i godne podziwu. Jedno jest pewne – nikt z nas nie potrafi przejść obojętnie obok ludzi niezgodnych płciowo. Najważniejsze, abyśmy nie wyrabiali sobie krzywdzących opinii o przedstawicielach żadnej z mniejszości, na podstawie fałszywej propagandy, plotek i domysłów. Nie oceniajmy innych, jeżeli nie było nam dane poznać i zrozumieć toku ich rozumowania i napędzających ich działania motywów.

Źródła zewnętrzne:

  1. Król, M., (Nie)widzialność osób transpłciowych w Polsce, Chorzowskie Studia Polityczne, 2017(14), 163-181;
  2. Ziemińska, R., Teoria feministyczna a niebinarne pojęcie płci, 2020, AVANT, wol. XI, nr 3, 6-14;
  3. https://www.wysokieobcasy.pl/wysokie-obcasy/7,53664,26202715,niebinarnosc-istnieje-od-dawna-niestety-wciaz-jest-obiektem.html?disableRedirects=true
  4. https://wylecz.to/seks/osoba-niebinarna-co-to-znaczy-niebinarnosc-plciowa/

MyLife

Najnowsze